Ψηφιακός Μετασχηματισμός στη Διοίκηση Εκπαιδευτικών Μονάδων

 Εισαγωγή

Στη διάρκεια των δύο τελευταίων σχολικών ετών η τεχνολογία έδωσε λύση και πρόσφερε την πλατφόρμα και τα εργαλεία για να συνεχιστεί το μάθημα στις περιόδους καραντίνας λόγω των πρόσφατων υγειονομικών συνθηκών. Και παρότι δεν μπορεί να υποκαταστήσει τη διά ζώσης διδασκαλία, τουλάχιστον, προσέφερε έναν τρόπο να συνεχιστεί η επαφή των εκπαιδευτικών με τους μαθητές, η συναναστροφή των μαθητών μεταξύ τους, καθώς και η εξάσκηση/διδασκαλία της ύλης και έναν τόπο διαδικτυακής συνάντησης των μαθητών μεταξύ τους, των εκπαιδευτικών μεταξύ τους, των μαθητών με τους εκπαιδευτικούς, της διεύθυνσης των σχολικών μονάδων

με τους εκπαιδευτικούς και με τους μαθητές.

Εκτός από το μαθησιακό/διδακτικό κομμάτι η τεχνολογία παρείχε και τα εργαλεία για τη συνέχιση της διοικητικής λειτουργίας των σχολικών μονάδων βοηθώντας έτσι στην πλήρη συνέχιση της εκπαιδευτικής ζωής δίνοντας την ψευδαίσθηση της κανονικότητας.

 

Ο ρόλος του/της διευθυντή /-τριας σχολικής μονάδας και οι ΤΠΕ

Η διεύθυνση μιας σχολικής μονάδας επιτελεί σήμερα ένα πολυσύνθετο έργο, με πολλά και διαφορετικά καθήκοντα. Τα τελευταία χρόνια ο ρόλος της διεύθυνσης ενός σχολείου έχει αλλάξει και σύμφωνα και με το νέο νόμο της εκπαίδευσης μέσα στην αποστολή του είναι η στοχοθεσία, η έμπνευση  ενός οράματος για το σχολείο, όραμα που περιλαμβάνει όλη τη σχολική κοινότητα  για την  πραγματοποίησή του (Πασιαρδής και Γ. Πασιαρδή, 2000).

Οι σύγχρονες εκπαιδευτικές μονάδες με την ενσωμάτωση των ΤΠΕ θα είναι σε θέση να προλάβουν τους μαθητές που ήδη ξεπέρασαν σε τεχνολογικό εγγραμματισμό τους δασκάλους τους. Αυτό σημαίνει μια εκ βάθρων αλλαγή στην εκπαιδευτική πρακτική που περιλαμβάνει όλα τα μέλη της κοινότητας, από τους μαθητές, τους γονείς τους, το διοικητικό και βοηθητικό προσωπικό, τους εκπαιδευτικούς και φτάνει μέχρι τις Διευθύνσεις Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, τις Περιφερειακές Διευθύνσεις και τέλος το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων.

Ο διευθυντής/-τρια οφείλει να ενσωματώσει τις ΤΠΕ σε όλες τις λειτουργίες της σχολικής μονάδας και να παρακινεί τους εκπαιδευτικούς να τις χρησιμοποιούν όχι ως εποπτικό μέσο ή ως συμπλήρωμα στο μάθημά τους, αλλά ως αυθύπαρκτη πρακτική και ως ολοκληρωμένη διδακτική πρόταση. Πέρα από την κοινωνική ανάγκη – η τεχνολογία βρίσκεται παντού γύρω μας – υπάρχει η πραγματική ανάγκη: οι «πελάτες» του σχολείου, οι μαθητές, ήδη γνωρίζουν πιο πολλά και χρησιμοποιούν πιο πολύ την τεχνολογία. Συνεπώς, η χρήση των ΤΠΕ επιβάλλονται πια για πολλούς λόγους:

• Αποτελούν μέσο διδασκαλίας σχεδόν όλων των γνωστικών αντικειμένων. Είναι δύσκολο να βρει κανείς ένα μάθημα στο οποίο δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν και να εμπλουτίσουν τη διδακτική πρακτική
• Αποτελούν εργαλείο για την διεκπεραίωση των σχολικών εργασιών με ταχύτητα και ευκολία
• Συμβάλλουν στην πληρέστερη εννοιολογική κατανόηση (Σολομωνίδου,2006)
• Αποτελούν μέσο για τον πληροφοριακό αλφαβητισμό
• Διευκολύνουν τη διδασκαλία και τη μάθηση παρέχοντας κίνητρα και αλλάζοντας το «σκηνικό» της γνώσης μέσω των διαδραστικών εφαρμογών ή των προσομοιώσεων
• Βοηθούν στην εξοικονόμηση του  χρόνου διδασκαλίας, αφού χάρτες, βίντεο, ηχητικά αποσπάσματα, λεξικά, εξειδικευμένες πληροφορίες, κουίζ, ολιγόλεπτα τεστ, επαναληπτικά διαγωνίσματα, ορολογία κ.α. βρίσκονται στη διάθεση εκπαιδευτικών και μαθητών «με το πάτημα ενός κουμπιού»
• Προωθούν τη αυτενέργεια και την αυτονομία των μαθητών, αφού ιδιαίτερα με τις ηλεκτρονικές τάξεις και την αυτόματη ανατροφοδότηση οι μαθητές μπορούν να μελετήσουν το υλικό στο δικό τους χρόνο και με το δικό τους βηματισμό
• Προκαλούν το ενδιαφέρον των μαθητών γιατί φέρνουν τον αληθινό κόσμο μέσα στην αίθουσα και μέσα στο σχολείο, το οποίο δεν είναι πια αποκομμένο και σε στείρο εργαστηριακό περιβάλλον
• Προωθούν τη συνεργασία και την ανταλλαγή απόψεων (Βοσνιάδου, 2002) με τα συνεργατικά εργαλεία που λειαίνουν τις ανισότητες (αν δεν τις καταργούν), προωθώντας και ενθαρρύνοντας τους διστακτικούς μαθητές.
• Λειτουργούν  ως μέσο επικοινωνίας και δικτύωσης μαζί με τις εκπαιδευτικές κοινότητες που υπήρχαν αλλά και δημιουργήθηκαν στις συνθήκες καραντίνας με στόχο την ανταλλαγή καλών πρακτικών, την ανταλλαγή εκπαιδευτικού υλικού, ιδεών,  ή απλών συζητήσεων.
• Χρησιμοποιούνται στη Διοίκηση της Εκπαίδευσης, ήδη εδώ και χρόνια με το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο (κατάργηση του fax και της έντυπης αλληλογραφίας) αλλά και των εφαρμογών (π.χ Νέστωρας, Έπαφος, myschool κλπ)

Η θετική στάση και η ενθάρρυνση του διευθυντή /-τριας, η οποία, δυστυχώς, έχει άμεση σχέση με την εξοικείωσή του στις Νέες Τεχνολογίες, επηρεάζει καθοριστικά το βαθμό αξιοποίησής τους στην εκπαιδευτική διαδικασία και στη διοίκηση.

Χρήση ψηφιακών εργαλείων στη διοίκηση

Οι νέες υγειονομικές συνθήκες επέβαλλαν τον εκσυγχρονισμό πολλών υπηρεσιών του κράτους που σύμφωνα με τα νέα πρωτόκολλα πρέπει να γίνονται από απόσταση. Πρωτόγνωρα πράγματα ίσχυσαν τα δύο τελευταία σχολικά έτη στην παιδεία στην Ελλάδα, και σε όλο τον κόσμο: ο φυσικός χώρος των μαθητών και των εκπαιδευτικών εξέλειψε και αντικαταστάθηκε από τον ηλεκτρονικό χώρο. Όλες οι λειτουργίες μιας σχολικής μονάδας μεταφέρθηκαν στον κυβερνοχώρο μαζί με τις παιδαγωγικές, μαθησιακές αλλά και διοικητικές υπηρεσίες.

Οι ΤΠΕ και τα διαδικτυακά εργαλεία, οι ιστοσελίδες, οι βάσεις δεδομένων που υποστηρίζουν, βοηθούν, διευκολύνουν και καταχωρούν τις σχολικές μονάδες της χώρας και που η διεύθυνση μιας σχολικής μονάδας υποχρεούται να γνωρίζει  είναι:

·         Το πανελλήνιο σχολικό δίκτυο, εθνικό δίκτυο υπηρεσιών για τη διασύνδεση μαθητών, εκπαιδευτικών, διοίκησης, και υπουργείου www.sch.gr , από όπου παρέχεται σε κάθε σχολείο, εκπαιδευτικό και μαθητή λογαριασμός ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, χώρος για δημοσίευση  και που αποτελεί το βασικό πυλώνα πληροφόρησης και επικοινωνίας ολόκληρης της εκπαιδευτικής κοινότητας της χώρας. Το sch.gr έχει πολυάριθμες συνδεδεμένες εφαρμογές και υπηρεσίες όπως ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, τη φιλοξενία σχολικών ιστοτόπων, τη φιλοξενία ιστοτόπων ή ιστολογίων των εκπαιδευτικών, ηλεκτρονικά περιοδικά και εφημερίδες, την ηλεκτρονική σχολική τάξη e-class https://eclass.sch.gr, εργαλείο τηλεδιασκέψεων https://meeting.sch.gr κ.α.

·         Το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο της σχολικής μονάδας. Εδώ και χρόνια η επίσημη αλληλογραφία της σχολικής μονάδας διεκπεραιώνεται μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Μ’ αυτό τον τρόπο γίνεται η επίσημη ενημέρωση του σχολείου από το Υπουργείο Παιδείας, η ενημέρωση του σχολείου για τα τρέχοντα ζητήματα από τις διευθύνσεις πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης όπως και από την περιφερειακή διεύθυνση εκπαίδευσης και των εκπαιδευτικών από τη διεύθυνση του σχολείου, για τη νομοθεσία, τα προγράμματα, τη διδακτέα και εξεταστέα ύλη, τις συνεδριάσεις, το ωρολόγιο πρόγραμμα και αποτελεί το επίσημο κανάλι επικοινωνίας με τους τοπικούς και άλλους φορείς.

·         Το ενιαίο πληροφοριακό σύστημα Myschool https://myschool.sch.gr.  Ο διευθυντής /-ντρια διαχειρίζεται τα στοιχεία του φορέα του (στοιχεία αιθουσών, εργαστηρίων, γυμναστηρίων, αμφιθεάτρων, αριθμός μαθητών, εκπαιδευτικών κλπ), του εκπαιδευτικού προσωπικού (αναθέσεις μαθημάτων, ωράριο, άδειες, απεργίες) και των μαθητών (προσωπικά στοιχεία, ωρολόγιο πρόγραμμα, βαθμολογία, απουσίες, εγγραφές, μετεγγραφές). Επίσης στο σύστημα αυτό καταγράφονται, ανακαλούνται και εκτυπώνονται βεβαιώσεις, τίτλοι σπουδών, υπηρεσιακά σημειώματα κ.α. Συνδεδεμένες είναι και οι υπηρεσίες ΟΠΣΥΔ http://opsyd.sch.gr για τη διαχείριση προσωπικού και Αναπληρωτές http://anaplirotes.gov.gr για τους  αναπληρωτές των σχολείων.

·         Η Διεύθυνση εκδόσεων του Ινστιτούτου Τεχνολογίας Υπολογιστών και Εκδόσεων (ΙΤΥΕ) Διόφαντος https://publications.cti.gr. Μέσω του  «Διόφαντος» διαμοιράζονται όλα τα σχολικά συγγράμματα προς τα σχολεία. Τα βιβλία που εκτυπώνονται και αποστέλλονται είναι πλέον σε αριθμό σύμφωνα με το μαθητικό δυναμικό των σχολικών μονάδων αφού υπάρχει διασύνδεση με  το Μyschool, ώστε να υπολογίζονται με ακρίβεια οι ανάγκες.

·         Το Κτηματολόγιο υποδομών Τεχνολογίας Πληροφοριών και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) των σχολείων Inventory  http://inventory.sch.gr/ όπου οι σχολικές μονάδες και οι ΠΛΗΝΕΤ μπορούν να εποπτεύσουν και να διαχειριστούν τον ηλεκτρονικό εξοπλισμό, εξάγοντας άμεσα, αξιόπιστα και ενημερωμένα αποτελέσματα για την κατάσταση του εξοπλισμού των σχολείων

·         Ο ιστότοπος Κτιριακές Υποδομές https://www.ktyp.gr (σε αντικατάσταση του παλιού οργανισμού σχολικών κτιρίων) με την εφαρμογή Διαχείρισης Αιτημάτων Εξοπλιστικών Ειδών https://www.aithmata-ktyp.gr/site_common/user_login.php από όπου οι σχολικές μονάδες παραγγέλλουν τον εξοπλισμό κυρίως σε έπιπλα (καρέκλες, θρανία, έδρες, πίνακες κλπ)

·         Survey, η Οικονομική Διαχείριση των σχολικών μονάδων, μια εφαρμογή που χρησιμοποιείται ελάχιστα πλέον, όπου οι διευθυντές και οι σχολικές επιτροπές των δήμων καταχωρούν τις πιστώσεις και τα έξοδα  της σχολικής μονάδας, παρέχοντας αναλυτική διαχειριστική εικόνα των οικονομικών.

·         Η ψηφιακή υπογραφή https://ca.sch.gr/ του διευθυντή /-τριας που είναι προσωπική και πιστοποιεί την ψηφιακή ταυτότητά τους.

·         Η πλατφόρμα του Συστήματος Αυτοαξιολόγησης σχολικών μονάδων  https://sch-eval.iep.edu.gr/  του ΙΕΠ , όπου έως τις 30/09/2021 οι διευθυντές είχαν την υποχρέωση να «ανεβάσουν» την αποτίμηση του σχολικού έτους 2020-2021 και έως τις 29/11/2021 τον συλλογικό προγραμματισμό και τα σχέδια δράσης καθώς και τη στοχοθεσία αυτών.  

·         H πλατφόρμα edupass https://edupass.gov.gr για τη δήλωση παρουσίας και συμμετοχής στη δια ζώσης εκπαιδευτική διαδικασία σε δημόσιες δομές με βάση το πιστοποιητικό εμβολιασμού ή νόσησης ή αρνητικού rapid test ή self-test, στην οποία η σχολική μονάδα δημιούργησε θυρίδα.

·         Η Ψηφιακή Εκπαιδευτική Πλατφόρμα e-me https://auth.e-me.edu.gr/?eme=https://e-me.edu.gr/&cause=no-token&eat=8f44ce1f62f31c1e4e7352e994865eda  ,ένα ασφαλές ολοκληρωμένο ψηφιακό περιβάλλον, για τη μάθηση, τη συνεργασία, την επικοινωνία και τη δικτύωση όλων των μελών της σχολικής κοινότητας.

·         Eφαρμογές για την δημιουργία του ωρολογίου προγράμματος ή του προγράμματος εφημεριών π.χ. https://www.asctimetables.com 

·         Εφαρμογές ή διαδικτυακά εργαλεία για τη δημιουργία ηλεκτρονικού portfolio https://www.portfoliogen.com /

·         Γνώσεις  προγραμματισμού για την ενημέρωση της ιστοσελίδας και του blog του σχολείου

Οι παραπάνω λειτουργίες ΤΠΕ που αφορούν καθαρά στη διοίκηση της σχολικής μονάδας μπορούν να κατηγοριοποιηθούν ανάλογα με το είδος της υπηρεσίας που προσφέρουν ή υποστηρίζουν:  

·         Βελτιστοποίηση χρήσης των πόρων οι οποίοι ταξινομούνται σε Ανθρώπινους, Υλικούς και Οικονομικούς

·          Προγραμματισμός των εργασιών της σχολικής μονάδας

·         Εργασίες γραμματείας (πρωτόκολλο, αλληλογραφία, κ.λπ.)

·         Διαχείριση στοιχείων μαθητών, εκπαιδευτικών

·         Σχεδίαση, εφαρμογή και συντήρηση μιας εσωτερικής τεχνολογικής υποδομής.

·         Πολιτιστικά δρώμενα (εορτές, σχολικά έντυπα, κ.λπ.)

·         Αναζήτηση πόρων για την ενίσχυση της εκπαιδευτικής τεχνολογίας

·         Εξασφάλιση ασφαλούς πρόσβασης των μαθητών και καθηγητών στο Διαδίκτυο

·         Σχεδίαση προγραμμάτων για επαγγελματική επιμόρφωση των καθηγητών και του υπόλοιπου προσωπικού, καθώς και οργάνωση και υποστήριξη διδασκαλίας και μάθησης εξ αποστάσεως

 

Οι Τ.Π.Ε., όπως έγινε φανερό, είναι εκ των ων ουκ άνευ για τη βελτίωση όλων των λειτουργιών της σχολικής μονάδας και κατά συνέπεια και του διοικητικού έργου.  

 

Δυστυχώς ορισμένα στελέχη της εκπαίδευσης διστάζουν ή αρνούνται να ασχοληθούν με τις ΤΠΕ άλλοι από άγχος για τις αλλαγές και άλλοι από φόβο για την τεχνολογία που φτάνει στα όριο της Τεχνοφοβίας.  Ο Rosen (1993, όπως αναφέρεται στον Brosnan, 1998) ξεχωρίζει ανάμεσα σε τρεις μορφές τεχνοφοβίας: τους ‘δυσαρεστημένους χρήστες’ οι οποίοι ενοχλούνται ελαφρά από τους υπολογιστές αφού δε γνωρίζουν αρκετά για να τους χρησιμοποιήσουν αποτελεσματικά, τους ‘γνωστικούς φοβικούς στους Η/Υ’ οι οποίοι εμφανίζονται ήρεμοι εξωτερικά αλλά βασανίζονται από εσωτερικές ανησυχίες και τους ‘αγχώδεις φοβικούς’ που παρουσιάζουν και ψυχοσωματικά συμπτώματα – ιδρωμένες παλάμες, ταχυπαλμία, κλπ (Weil, Rosen & Wugalter, 1990).

Οι τρεις τύποι φοβικών διακρίνονται από τον τρόπο που αντιδρούν στη διάρκεια χρήσης των υπολογιστών. Αυτό δεν σημαίνει ότι όλοι οι φοβικοί αποφεύγουν την πηγή τους άγχους τους. Υψηλά επίπεδα άγχους μπορεί να οδηγήσουν σε αποφυγή αλλά και σε φτωχή απόδοση στη δουλειά τους. Υπάρχουν, επομένως,  διευθυντές /-τριες που είτε δεν χρησιμοποιούν τις νέες τεχνολογίες και αναθέτουν σε άλλους το τεχνολογικό κομμάτι (είναι σύνηθες στα σχολεία να αναλαμβάνει ως επί το πλείστον ο Πληροφορικάριος το Myschool), είτε  να χρησιμοποιούν με φόβο τις νέες τεχνολογίες με αποτέλεσμα να υπολείπονται σε απόδοση και να χάνουν προθεσμίες.

Η αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών γίνεται αρωγός στη διοικητική λειτουργία και οργάνωση με την παροχή τεχνολογικών εργαλείων τα οποία μπορούν να αξιοποιηθούν αποτελεσματικά και να εκσυγχρονίσουν το αργό και γραφειοκρατικό σύστημα διοίκησης. Η χρήση τους οδηγεί  στον μετασχηματισμό και τη αναδιοργάνωση των υπηρεσιών της εκπαίδευσης (Schelin, 2003).

Όπως αναφέρει ο Παπαδάκης (2010) τα οφέλη της χρήσης των Τ.Π.Ε είναι πολλά: α) ελαχιστοποιείται η γραφειοκρατική δομή της εκπαίδευσης, β) διευκολύνεται ο διευθυντής της σχολικής μονάδας να εκτελεί γρηγορότερα και αποτελεσματικότερα τα καθήκοντα του, γ) λαμβάνονται ευκολότερα αποφάσεις και δ) παρέχεται η δυνατότητα να ανοίξει το σχολείο στην κοινωνία καθώς καθιστά άμεση την επικοινωνία με τους φορείς και την τοπική κοινότητα  (Παπαδάκης, 2010: 10).

Συμπερασματικά, δεν νοείται σήμερα σύγχρονη σχολική μονάδα, χωρίς τη χρήση υπολογιστών, τεχνολογίας, διαδικτύου, εφαρμογών και δεν δικαιολογείται η άρνηση για την ενσωμάτωσή τους.

 

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

Βοσνιάδου, Στ., (Επιμ.) (2002). Γνωσιακή Επιστήμη: Η Νέα Επιστήμη του Νου. Αθήνα, Gutenberg.

Παπαδάκης, Ε., (2010) «Οι Στάσεις των Διευθυντών/τριών Σχολικών Μονάδων Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης απέναντι στις ΤΠΕ και τη συμβολή τους στη Διοικητική Διαδικασία», Διπλωματική εργασία, Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Ρόδος. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2021 από  
https://hellanicus.lib.aegean.gr/bitstream/handle/11610/13897/file0.pdf?sequence=1

Πασιαρδής, Π. & Πασιαρδή, Γ. (2000) Αποτελεσματικά Σχολεία: Πραγματικότητα Ή Ουτοπία; Αθήνα, Τυπωθήτω.

Σολομωνίδου, Χ. (2006), Νέες τάσεις στην εκπαιδευτική τεχνολογία. Εποικοδομισμός και σύγχρονα περιβάλλοντα μάθησης, Αθήνα, Μεταίχμιο.

Brosnan, M. J., (1998) Technophobia The psychological impact of information technology. Rutledge

Schelin, S. H. (2003), E-Government: an Overview, στο: Garson, G. D. (eds)
Public Information Technology: policy and management issues, Hershey: Idea
Group Publishing, pp 120-137

Weil, M. M., Rosen, L. D. and Wugalter, S. E. (1990). The Etiology of Computerphobia, Computers in Human Behavior, 6, 361-379.

 

Βιβή Μπουμπουρέκα, MSc, MA

ΓΕΛ Βελβεντού & 1^ο ΕΠΑΛ Σερβίων,

Πρόεδρος Ένωσης Καθηγητών Αγγλικής Δυτικής Μακεδονίας